ගම්සභා පාර දිගේ ඇදෙන කරත්තයේ බැඳි යකඩ කට ගම දෙවනත් කරයි. සරල සැහැල්ලු දිවිපෙවෙතකට මැදිව දවස ගෙවූ ගැමියන්ට මේ ඇසෙන්නේ කණට මී බිඳු දමන්නාක් වැනි හැඟීම් පොඹයන ආරංචියකි.
“ආයුබෝවන්... වාසනාවන්.. ප්‍රදේශවාසී සැමට කරන ආරාධනයයි මේ... ලබන පුර පසළොස්වක පොහොය දා රාත්‍රියේ අටට මහනුගේ වෙලේ කමතේදී ජහුටාවක් පෙන්වනු ලැබේ.. නැටුම්.. ගැයුම්.. විහිළු සපිරි සිරිසේන ගුරුන්නාන්සේගේ කාණ්ඩේ ජහුටාව නටනවා ඇත.. කල්වේලා ඇතිව විනෝද වෙන්න.. සතුටු වෙන්න ... එකතු වෙන්න.. ස්තුතියි...”
මෙම පණිවුඩකරු කියන්නේ ගැමියන් විසින්ම නිර්මාණයකොට ගැමි නෙත් සිත් අභිමුව රංගගත කළ නාට්‍ය වෙසෙසක් පිළිබඳවය. එක්දහස් නවසිය හැටේ දශකයේදී සතර කෝරලය සහ රජරට කේන්ද්‍රීයව උත්පාදව ඇති මෙම ගීත නාටක කලාව පිළිබඳව තොරතුරු අදද එහි ගැමියන් අතර අසන්නට ලැබේ. භරත මුනිවරයාගේ නාට්‍ය වර්ගීකරණයට අනුව නාට්‍ය ධර්මී සම්ප්‍රදායට ගැනෙන, සතර අභිනයම මනාව නිරූපණය වන නාට්‍ය විශේෂයක් ලෙස මෙම නාටක සැලකිය හැකිය. දෙබස් කථන මුද්‍රා නාට්‍ය ලෙස වර්තමානය තුළද මෙම නාටක සුළු වශයෙන් හෝ කුරුණෑගල සහ රජරට ගම්මැදිවල රංගගත වේ. මෙම නාටක සමග ගමින්ගමට ගොස් ඇති සංගීත ශිල්පියෙකු වන පොල්පිතිගම %ගුණතිලක සූරිආරච්චි^ මහතා විශිෂ්ට ගණයේ බටනළා වාද්‍ය ශිල්පියෙකු ලෙසද ප්‍රකටය. හෙතෙම ගීත නාටක සම්ප්‍රදායේ අහුමුළු හොඳින් දත් අයෙකි. අතීතයත්, වර්තමානයත් යා කළ ඔහු පැවසුවේ මෙවැනි කරුණුය.
“අද ගොඩක් අය මේ නාට්‍ය කලාව කොහොම හැදුණද කියන නිධාන කතාව දන්නෙ නෑ. අතීතයේ අපේ පැරණි කලාකරුවෝ රසවින්දනය සදහා විවිධ විදිහේ නාට්‍ය ගම්වල රඟදක්වලා තියෙනවා. මේකත් එක සම්ප්‍රදායක්. මේ නාට්‍යවලට ජහුටා කියන නම නිකන්ම ආපු එකක්. ඒකට විශේෂ අර්ථයක් නෑ. මේ නම ඉන්දීය ආභාසයකින් ලැබුණා කියන එක අමූලික බොරුවක්. අස්වැන්න ගෙට ගත්තට පස්සේ කමත හිස් වෙනවා. එතකොට කලාවට හිතැති ගමේ වැඩිහිටියෙක් කොල්ලනේ අපි ලබන පෝයට ජහුටයක් නටමුද කියලා තරුණ පිරිස එකතු කර ගන්නවා. ඒ කාලේ රඟපෑම ගැහැණුන්ට නොගැළපෙන්නක් බවට මතයක් තිබුණු හින්දා නිළියගේ කාර්යය කළෙත් පිරිමි විසින්මයි. යොදා ගත් දිනට පෙර නාට්‍යයේ පුහුණුව අවසන් කරලා ඒ ගැන අවට ගම්වලටත් ප්‍රචාරයක් කරලා තියෙනවා. අපේ ගමේ කොල්ලො පුරුදු පුහුණු වුණ ජහුටයක් අසවල් ගමේ අසවලාට අයිති කමතේදී, පසළොස්වක පොහොය දවසේ රාත්‍රියේ රඟදක්වන බව තමයි ඒකෙන් කියැවිලා තියෙන්නේ.”
එවක අස්වනු කපා පාගා ගෙට ගත් පසුව නිදහස් වන කමත වටා රොද බඳින ගැමියන් කලකින් ලැබෙන මේ අවස්ථාව නොපිරිහෙළා ආස්වාදනය කළෝය. ඉතා ප්‍රාථමික තත්ත්වයන් මත නිර්මාණය වූ මේ නාටක වින්දනය ඒකායන අරමුණකොට නිර්මාණය වූ වග අවිවාදිතය. ඒ ඉන් බැහැර යමක් ගැමියන් අපේක්ෂා නොකළ හෙයිනි.
සාම්ප්‍රදායික ගැමියන් වගා කන්නයක් අවසානයේ වැඩකටයුතු වලින් විඩාබර වූ ගතට, සිතට සැනසීමක් අපේක්ෂාවෙන් මෙම නාටක වටා රොද බදින්නට ඇතැයි පිළිගත හැකිය. විශේෂයෙන් මාස් කන්නයේ අස්වනු කපා පාගා ගෙට ගත් පසු වැඩි වශයෙන් ගංකරයේ මෙම ගීත නාට්‍ය රංගගත වී ඇති බව සඳහන් කළ හැකිය. විනෝදකාමී බව, එකමුතුකම, ජනකොටස් අතර සංහිඳියාව ආදී වටිනාකම් මෙම නාටක සමග ගැමි ජනජීවිත කරා කාන්දු වූ වගද අමතක කළ හැකි නොවේ.
ලක්දිව සාම්ප්‍රදායික නාට්‍ය සම්ප්‍රදායන් පිළිබඳව විශ්ලේෂණයක යෙදෙන මහාචාර්ය එදිරිවීර සරච්වන්ද්‍රයන් පවසනුයේ පෙර දවස කෙසේ වෙතත් පනහේ දශකය පමණ වන වන විට දේශීය යැයි කිවහැකි අංගසම්පූර්ණ වූ කලාත්මක නාට්‍ය කලාවක් මෙරට නොවූ බවය. එහෙත් ගම්බද පැවතියා වූ කෝලම්, සොකරි, නාඩගම්, තොවිල්පවිල්, ගම්මඩු, පාම්මඩු, පුනාමඩු, කංකාරි ආදියෙහි නොදියුණු තත්ත්වයන් මත වුවද යම් යම් නාට්‍ය අංග තිබූ බව මහාචාර්ය සරච්චන්ද්‍ර මහතාගේ අදහස වී තිබිණි.
මේ පසුබිම තුළ මෙම ගීත නාටක කලාවේ සමාරම්භකයා වී ඇත්තේ කුරුණෑගල, කටුපොත, දමුණුව, අලංකාරේ නම් ගම් ප්‍රදේශයේ විසූ එම්.පී. සිරිසේන මාස්ටර් නම් කලාකරුවෙකි. ඔහු මෙම කලාව තවදුරටත් සංවර්ධනය කරමින් පසුබිම් සංගීතය සහිතව දෙබස් පසුබිමින් සපයා ගමින් ගම ගොස් නාටක ප්‍රදර්ශනය කිරීමට මුල් වී ඇත. අතිදක්ෂ දේශීය කලා ශිල්පියෙකු ලෙස ප්‍රකටව සිට ඇති සිරිසේන මහතා කන්දේගෙදර සරසවි කලායතනය නමින් ආයතනයක් පිහිටුවා මෙම ගීත නාටක කලාව තවදුරටත් ප්‍රවර්ධනය කිරීමට වෙහෙස වී තිබේ. එවක් පටන් අද දක්වාම පවතිනුයේ ඔහු එදා ආරම්භ කළ නාට්‍ය සම්ප්‍රදාය වගට සාධක පවතී . පසුබිමින් දෙබස් සපයන විට අංගචලනයෙන් දෙබසට සමපාත වන සේ රංගනයෙන් දායක වීම මෙම නාට්‍ය සම්ප්‍රදායේදී නළුනිළියන්ට පැවරෙන කාර්යභාරයයි. සූරිආරච්චි මහතා සිහිපත් කළේ මෙම නාටක සඳහා අනන්‍ය වූ සම්ප්‍රදායන්ද තිබූ වගය.
"දෙබස් කථන මුද්‍රා නාටක පෙන්වන කිසිම තැනක එළිමහන් රංග භූමිය හතරැස්වට සකස් කරන්නේ නැහැ. රංග භූමිය අනිවාර්යෙන් හදන්නේ රවුම් හැඩයකටයි. ජනතාව නාට්‍ය නරඹන්නේ මේ විදිහට වෘත්තාකාරව සකස් කළ රංග භූමිය වටේ එකතු වෙලා. ඒ තමයි මුල් කාලයේ නාට්‍ය නටන්න කමත යොදා ගැනීමේ ආභාසය. අද දක්වාම ආරක්ෂා වෙලා තියෙන්නේ ඒ සම්ප්‍රදාය. අද මේ කලාව යම් පසුබෑමකට ලක්වෙලා තියෙනවා. ඇතැම් ගීත නාටක කණ්ඩායම් එහි ප්‍රමිතිය ආරක්ෂා කර ගැනීමට අපොහොසත් වීම සහ තවත් සමහරෙක් ප්‍රමිතිය ඉහළ දැමීමට ගොස් සම්ප්‍රදායෙන් පිට පනිනවා. සමහරු කරන්නේ මුල්කාලීන නිර්මාණ අනුකරණය කරන එක විතරයි. අලුත් යමක් කරන බවක් පේන්නෙ නෑ. මේ කලාවේ සම්ප්‍රදාය ආරක්ෂා කර ගනිමින් නවීකරණය වෙන්න ඕන කියන එක තමයි මගේ හැඟීම. ඒත් සංකර වෙන්න බෑ. ඒ දේ කරන්න හැකියාව තියෙන්නෙ කලාව ගැන හසල දැනුමක් ඇති ශිල්පියෙකුට විතරයි. ඇත්තටම එහෙම අය අද අඩුයි."
සිරිසේන මාස්ටර්ගෙන් පසුව මෙම නාට්‍ය සම්ප්‍රදාය ඉදිරියට ගෙන යමින් පසුකාලීනව කටුපොත, සියඹලන්ගමුව %සර්ධාරාණි කලා සංගමය^ පිහිටුවා ගත් එම්.පී. සර්ධාපති මහතාද කන්දේගෙදර %සරසවි^ කලායතනයේ ආරම්භක සාමාජිකයෙකි. අද ශ්‍රී ලංකාව තුළ ව්‍යාප්තව ඇති සියලුම ගීත නාටක සංගම් ව්‍යාප්ත වී ඇත්තේද කන්දේගෙදර සරසවි කලායතනයේ ආභාසය ඔස්සේය. සර්ධාරාණි කලා සංගමයේ මුල් සාමාජිකයන්ව සිට ඇති මහේෂ් විමලරත්න සහ නිමල් කරුණාරත්න යන මහත්වරුද වෙන වෙනම කලා සංගම් පිහිටුවීමට මූලික වී ඇත. වාරියපොල, කැඩපත්වෙහෙර %යෞවන කුමාර^ කලා සංගමය මහේෂ් විමලවීරගේ මූලිකත්වයෙන්ද, %නිල්මිණී^ කලා සංගමය නිමල් කරුණාරත්නගේ මූලිකත්වයෙන්ද ආරම්භ වී ඇත්තේ ඒ අනුවය. අම්බලන්ගොඩ රූකඩවලට ප්‍රසිද්ධ වූයේ යම් සේද පසුකාලීනව කැඩපත්වෙහෙරද ගීත නාටක සඳහා ප්‍රසිද්ධව ඇත්තේ ඒ අනුසාරයෙනි.
දෙබස් කථන, මුද්‍රා ගීත නාටක කරළියට ගෙන ඒමේ පුරෝගාමී මෙහෙවරක නියැලුණු සෙසු ශිල්පීන් අතර, ප්‍රවීණ බටනලා වාදක එස්.පී.එස්. දොඹගහපුරණ, තබ්ලා වාද්‍ය ශිල්පී දිසානායක බමුණුගෙදර, විකට නළුවන් වූ සිරිල් ආණමඩුව සහ සිරිසේන පොතුවෑපිටිය, රංගන ශිල්පීන් වන එම්.පී.එස්. පොතුවෑපිටිය, ටී.බී. තලාකොලවැව, ටිකිරි මද්දුම අලංකාරගේ වැන්නවුන් වෙති. මේ කලාකරුවන් වැඩිදෙනෙක් අද ජීවතුන් අතර නැත. එම්.පී. සිරිසේන මාස්ටර් සහ එම්.පී. සර්ධාපති යන විශිෂ්ට කලාකරුවන්ද දැයෙන් සමුගෙන වසර කිහිපයක් ගතවී ඇත.
මුල් වකවානුවේ කුරුණෑගල, කටුපොත, වාරියපොල ආදී ප්‍රදේශවල රඟ දක්වා ඇති මෙම නාටක යාබදව පිහිටි අනුරාධපුරයේ ගම්මැදි වලටද පසුකාලීනව ව්‍යාප්ත වී ඇත. පිහිටි බිමෙහි සැකසූ පටු එළිමහන් වේදිකාවක පැදුරේ වාඩිලා ගත් ශිල්පීන් වයන ඩොලැක්කිය, සර්පිනාව, බටනළාව, ගැටබෙරය, රබාන ආදී සාම්ප්‍රදායික වාද්‍ය භාණ්ඩ මධ්‍යයේ මෙම ගීත නාටක රඟ දක්වා ඇත. නළුනිළියන් රගන අතරේ තවත් ශිල්පීන් පිරිසක් පසුබිමෙහි හිද ජවනිකාවට අදාළව හඬ මුසු කරති. ගී ගායනා සඳහා තවත් ශිල්පී කණ්ඩායමක් සූදානමින් හිදිති. වේදිකාව වටකොටගත් විවිධ රස විඥානයන්ගෙන් යුතු විසල් පිරිසක් රැය පහන් වනතුරු මේ නාටක නැරඹීමට රොඳ බදිති. ගම්මැදිවල අස්වනු නෙළන වකවානුවත් සමගම මෙම නාට්‍ය රඟ දැක්වීම එදා මෙන්ම අදද පිළිවෙත වී තිබේ.
ඓතිහාසික කතා පුවත්, ආගමික පණිවුඩ සහිත නාට්‍ය මෙන්ම සමාජ හා උපදේශාත්මක කතා මෙම ගීත නාටක සඳහා තේමා වී ඇත. ප්‍රේමය, විරහව, වීරත්වය සේම හාස්‍යයද මේ බොහොමයක් නාටකවල පොදු ප්‍රවණතාවන් ලෙස හඳුනාගත හැකිව තිබේ. සිරිසඟබෝ, විහාරමහාදේවි, රාමායනය, සකුන්තලා, උන්මාද චිත්‍රා, විජය කුවේණි එවැනි නාටක කිහිපයකි. මේ එක් ගීත නාටක කණ්ඩායමක් සඳහා 15 - 20ත් අතර පිරිසක් සම්බන්ධ වී ඇත. මෙසේ සම්බන්ධ වී ඇති බොහෝදෙනෙකුගේ ප්‍රධාන ජීවනෝපායද මෙයම වී ඇත. මෙම ගීත නාටක හා බැඳුණු අතීත තතු යළි හෙළි කළ ගුණතිලක සූරිආරච්චි මහතා යළිත් සිය හඬ අවදි කළේ මෙපරිද්දෙනි.
“දැන් නාට්‍ය පෙන්වන විදිහ ඉස්සරට වැඩිය ටිකක් වෙනස්. ඒ කාලේ මුලින් කෙටි නාට්‍යයක් පෙන්නලා පස්සෙ පැය තුනක් විතර දිග නාට්‍යයක් පෙන්නුවා. ඒත් දැන් කෙටි නාට්‍යයක් පෙන්නන්නේ නෑ. මුදල් හොයන අවශ්‍යතාවය ඉස්සරහට ඇවිල්ලා තියෙනවා. රෑ 09 ඉඳලා 12.30 විතර වෙනකන් සින්දු කියන්න කැමැති අයට ආධුනික ගීත ප්‍රසංගයත් එක්ක සල්පිලයි, මල් වට්ටි වෙන්දේසියයි පවත්වනවා. ඒ හැමදේම ඉවරවෙලා රෑ මැදියමේ පටන් අරගෙන උදේ හය විතර වෙනකන් ගීත නාට්‍ය පෙන්නන්නේ. නොවැම්බර්, දෙසැම්බර්, ජනවාරි මාසවල ඇරුණහම අනිත් මාසවල ඒ කාලේ අපි නාට්‍ය පෙන්නන්න ගියා. ඒත් දැන් අවුරුදු දෙකක් විතර තිස්සේ නාට්‍ය පෙන්නන එක සම්පූර්ණයෙන්ම නැවතිලා තියෙන්නේ. කෝවිඩ් වසංගතෙත් එක්ක ජහුටා නාට්‍ය පෙන්නන එකත් නැත්තටම නැති වුණා.”
ගීත නාටක පිරිවරක් ගමෙහි ගතකරන දින කිහිපය මුළුල්ලෙහි ගැමියන්ට නින්ද සහමුලින්ම අහිමි වෙයි. නාටක පෙන්වනු මත්තෙන් සල්පිල් වෙන්දේසිය, ආධුනික ගීත ප්‍රසංගය ආදිය පැවැත්වීමද ජනයා රැයපුරා රදවා ගැනීමට උපකාරී වී තිබේ. රාත්‍රී හත අට වනවිට සල්පිල ආරම්භ වේ. ඈවරයි. දෙඈවරයි.. තුන් ඈවරයි නිවේදක තැනගේ හඬ ඇසෙයි. ගමේ ගායන ලාලිත්‍යයෙන් ගී ප්‍රසංගය රසවත් වෙයි. අවට තාවකාලික පොල්අතු කඩ කෑලි කීපයකි. කෑම බීම සපයන කඩ දෙක තුනකින්ද අඩුවක් නොමැත. රටකජු, ටොපි, ආදියද ගත හැකිය. තරුණ නෙත් ප්‍රේමාලිංගනයටද මේ රාත්‍රිය කදිමය. සියල්ලක් අහවරව පූජා නැටුම පෙන්වා රෑ මැදියම ඉකුත් වෙත්ම නාටක රඟ දැක්වීම ඇරඹෙයි. පැදුරු කඩමාලු අදිමින් කවුරුත් ඒ වටා පෙළගැහෙයි. එවක සරල, සැහැල්ලු ගැමි ජීවන සම්ප්‍රදායට මේ කලාංගය මහෝපකාරයක්ම වී ඇත. ගුණතිලක සුරිආරච්චි මහතා කලක් තිස්සේ මේ අත්දැකීම් සමග හොඳින් කැටයම් වී ඇත.
“මිනිස්සු එළිවෙනකන්ම රඳවගන්න එක ලේසි නෑ. ඒකට විවිධ දේවල් එකතු කරන්න වෙලා තියෙනවා. සමහර නාට්‍ය කණ්ඩායම් සැන්ඩෝ දර්ශන වගේ දේවල් එකතු කරගෙන තියෙනවා. මොනව වුණත් දැන් මේ කලාවේ අවගමනයක් තමයි තියෙන්නේ. ඒ කාලේ අපිට ආරාධනාවක් ලැබුණම දවස් හතරක් නැත්නම් පහක් ඒ තැන්වල නාට්‍ය පෙන්වනවා. ලොකු ආදායමක් නෑ. ඒත් කණ්ඩායමේ කාටවත් පාඩුවක් වෙන්නැති විදිහට තමයි අපි ආරාධනා භාරගත්තේ. සමහර අය වෙන රස්සා කරන ගමන් අපිත් එක්ක එකතුවෙලා හිටියා. අපිට ආරාධනාවක් ලැබුණොත් කොහේ වුණත් අපි යනවා. කොහොම වුණත් ආත්ම තෘප්තියට මුල්තැන දීලා තමයි මේ හැමදේම කරන්න වෙලා තියෙන්නේ. ඝෝෂාකාරී සංගීතය යොදාගෙන මේ කලාව කරන්න බෑ. ඒකෙන් වෙන්නේ මේකෙ අන්‍යතාවය විනාශ වෙන එක.”
සාම්ප්‍රදායික වාද්‍ය භාණ්ඩ වලින් බැහැරව නූතන වාද්‍ය භාණ්ඩ භාවිතය ගීත නාටක කලාවේ ගතානුගතික බව විනාශ වීමට හේතු වී ඇත. තවමත් මෙම ගීත නාටක කලාව නගරබදව ප්‍රචලිත නොවීම විශේෂත්වයකි. මාතලේ, කුරුණෑගල, අනුරාධපුර වැනි දිස්ත්‍රික්ක කිහිපයක හැරුණු විට සෙසු ප්‍රදේශවල මේ පිළිබඳව දැනුම්වත් බවක් නොමැති වීම පුදුමයට කරුණකි.
සටහන හා ඡායාරූප - බුල්නෑව ප්‍රදීප් රණතුංග
