කළු සල්ලි' යන මාතෘකාව දශක කිහිපයක පටන්ම නිරන්තරයෙන් ඇසෙන වචනයකි. අනීතික ක්‍රියාමාර්ග හරහා උපයන මුදල් කළු සල්ලි ලෙස සරල අර්ථකථනයක් දිය හැක. කළු සල්ලි හේතුවෙන් රටක ආර්ථිකයට වාර්ෂිකව අහිමිව යන මුදල ඉතා විශාලය. කළු සල්ලි රටක ආර්ථිකයක් කඩා වැටීමට විශාල බලපෑමක් එල්ල කරයි. මේ අර්ථයෙන් ගත් කල බොහෝදෙනාගේ අදහස වනුයේ කළු සල්ලි ඇත්තේ අප වැනි දුප්පත් රටවල පමණක් බවය. මෑත කාලයේදී කළු සල්ලි පිළිබඳව නැවත කතාබහට ලක් වූ සිදුවීම් කිහිපයක්ද වාර්තා විය. කෙසේ නමුත් කළු සල්ලි රටක ආර්ථිකයකට එල්ල කරන බලපෑම පිළිබඳව කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ ආර්ථික විද්‍යාව පිළිබඳ මහාචාර්ය මහින්ද හේනේගෙදර මහතා සමග අප පැවැත්වූ සාකච්ඡාවකදී ඔහු සඳහන් කළ කරුණු ඇසුරෙන් මෙම ලිපිය සකස් වී ඇත.
කළු සල්ලි කියන්නේ මොනවාද?
නීත්‍යනුකූලව නොඋපයන ලද මුදල් කළු සල්ලි (Black Money) ලෙස අර්ථ දැක්විය හැක. ත්‍රස්තවාදී ක්‍රියා, අපරාධ, පාතාල ක්‍රියා, නීත්‍යනුකූලව නොවන අනීතිකව උපයන මුදල් මෙලෙස කළු සල්ලි ගණයට එක් වෙයි. එමෙන්ම කළු සල්ලි යන්නට රජයට බදු මුදල් නොගෙවමින් තබාගන්නා මුදල්ද අයත් වේ. නීත්‍යානූකූලව ඉපැයුවත්, රජයට තමන් විසින් බදු නොගෙවමින් රැස් කරගන්නා මුදල්ද අනීතික මුදල් ලෙස හැඳින්විය හැක. නමුත් ප්‍රධාන වශයෙන් කළු සල්ලි යන්නෙන් අදහස් කෙරෙන්නේ අපරාධ, පාතාල කටයුතු ත්‍රස්තවාදී ක්‍රියා තුළින් උපයන මුදල්ය.
රටක ආර්ථිකයක් කඩා වැටීමට කළු සල්ලිවල බලපෑම
රාජ්‍ය ආදායමට එකතු වන 'බදු මුදල්' පුරවැසියන් විසින් නොගෙවා සිටීම තුළ, රටේ ආර්ථිකය කඩා වැටීමට එය විශාල ලෙස බලපානු ඇත. වර්තමානයේදී පවා රජය තමන්ගේ ආදායම් මාර්ගය වැඩි කර ගැනීමට දැඩි උත්සාහයක නිරත වේ. එවැනි වාතාවරණයකදී පුරවැසියන් තමන් ගෙවිය යුතු බදු මුදල් නොගෙවා පැහැර හරිමින් සිටීම රටේ ආර්ථිකය ඉහළ නංවා ගැනීමට නොහැකි වීමට බලපායි. රජයට ලැබිය යුතු මුදල් නොලැබීම ආර්ථිකය කාන්දු වීමක් ලෙස හැඳින්වේ. ලැබිය යුතු මුදල් නොලැබීම යාම මෙහිදී සිදුවේ.
මුදල් විශුද්ධිකරණය
අනීතිකව උපයන මුදල් කළු සල්ලි ලෙස ලෝකයම පිළිගත් කාරණයකි. කළු සල්ලි වෙනුවෙන් නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීමට මුදල් විශුද්ධිකරණ පනත්, නීතීන් ලොවට හඳුන්වා දෙන්නේ එනිසාවෙනි. මුදල් විශුද්ධිකරණය එසේ නොමැති නම් කළු සල්ලි සුදු කිරීමද නීතිවිරෝධීය. කළු සල්ලි සුදු කිරීමේ ආයතන ලොව සෑම රටකම රහසිගතව පවත්වාගෙන යන අතර, ඇතැම් රටවල් කළු සල්ලි සුදු කිරීම පිළිබඳව ප්‍රසිද්ධියක්ද උසුලයි. යම් පුද්ගලයෙකු හෝ ආයතන විසින් අනීතිකව රැස් කරන මුදල් තම පරිභෝජනය සඳහා වියදම් කිරීමට නම්, ඒවායෙහි අනීතිකභාවය ඉවත් කරගෙන නීතිමයභාවයක් ලබාගත යුතුය.
සරලව පැවසුවහොත්, ඔවුන් සතුව ඇති කළු සල්ලි සුදු කරගත යුතුය. උදාහරණයක් ලෙස පාතාලයට සම්බන්ධ අයවලුන් පාතාල ක්‍රියා මගින් එක් කරගන්නා මුදල් උපක්‍රමශීලීව එළියට දැමීම දැක්විය හැක. විශේෂයෙන් කළු සල්ලි සුදු කිරීමට වර්තමානයේදී මාර්ගතව මුදල් ගනුදෙනු සිදුකිරීම, විවිධ දේපළ මිලට ගැනීම් වැනි දෑ සිදුකෙරේ. මෑත ඉතිහාසයේ සිට ඇතැම් පුද්ගලයන් අනීතිකව උපයාගත් මුදල් පරිභෝජනය සඳහා වක්‍රාකාරව යොදා ගැනීමට නිවාස, වාහන, ඉඩම් වතු වැනි දෑ මිලදී ගැනීම සිදුකරන බව නොරහසකි. එම මුදල් රජයට ප්‍රකාශ නොවීම තදබල ගැටලුවකි.
තවද බදු ගෙවිය යුතු පිරිස් බදු නොගෙවා සිටීම මෑත ඉතිහාසයේ සිට සිදු වී ඇත. නීත්‍යානුකූලව ඉතා ඉහළ ආදායම් සහ ලාභ ලබන පුද්ගලයන් කණ්ඩායම් බදු නොගෙවා, තමන්ගේ ආදායම් සහ ලාභ වෙනත් තම හිතවතුන්ගේ නමට හරවා, බදු ගෙවීම තුළින් සැඟවී සිටිමින් කළු සල්ලි ඉපැයීම රටකට ඉතා ඛේදනීය තත්ත්වයකි. මාර්ගගත මුදල් ගනුදෙනු (easy cash) ක්‍රම තුළින් කළු සල්ලි සුදු කරගෙන පරිභෝජනය සඳහා භාවිත කිරීම මෙවැනි පුද්ගලයන් සිදුකරමින් සිටියි.
ඇතැම් අවස්ථාවලදී කළු සල්ලි උපයන්නන් සඳහා රාජ්‍ය විසින්ම සහයෝගයන් ලබා දී ඇති බවද පැවසිය යුතුය. පසුගිය කාල සීමාවේදී ලංකා රජය විසින් අනීතිකව උපයාගත් මුදල් නෛතිකභාවයට පත් කිරීමට ඉඩ දීමක්ද සිදුවිය. කෙසේ නමුත් එය රටක් ලෙස සිදුකළ ඉතාම දරුණු ක්‍රියාවකි. තවද 2009 හෝ ඊට ආසන්න කාලයකදී ඇමරිකාවේ වොෂිංටන් නුවර 'ගෝලීය මූල්‍ය ඒකාබද්ධය' විසින් ප්‍රකාශයට පත් කළ වාර්තාවට අනුව ලංකාවේ එම කාලය වන විට ලංකා මුදල් රුපියල් ට්‍රිලියන 2.88ක් ප්‍රකාශයට පත් නොකරමින් ලංකාවෙන් පිටතට ගෙන ගොස් තිබෙන බව සඳහන් විය.
එය ලංකාවේ විවිධ දේශපාලඥයන්, අපරාධකරුවන් හෝ බදු පැහැරහරින්නන් විසින් සිදුකර ඇති බවට සිතිය හැක. 2002, 2004 වැනි කාලයකදී එය සිදුකිරීම ආරම්භ කර ඇති බවද සඳහන් වේ. එම කාලය තුළදී ආණ්ඩු කිහිපයක් පත්වුණද, ඒ පිළිබඳව විමර්ශනය කිරීමට කටයුතු නොකිරීම කනගාටුදායක තත්ත්වයකි.
ලෝකයේ කළු සල්ලි සහ මුදල් විශුද්ධිකරණයට විරුද්ධව කෙතරම් නීතී තිබුණද, සෑම රටකම කළු සල්ලි ව්‍යාපාරය ඉතා සූක්ෂමව සිදුවේ. එය ලංකාවේ පමණක් සිදුවන්නක් නොවේ. රජයට ගෙවිය යුතු මුදල් නොගෙවා එය වෙනත් රටක හෝ තමන්ගේ රටේ මූල්‍ය ආයතනවල තැන්පත් කිරීමද කළු සල්ලි යටතට ගත හැක. කළු සල්ලි තැන්පත් කිරීමේ නම් දැරූ රටවල බැංකු විසින් එම මුදල්වල සැබෑ අයිතිකරුවන් හෙළිදරව් නොකිරීම සිදුකරයි. මේ මගින් අනීතික මුදල් එවැනි බැංකුවල තැන්පත් කිරීමට ඉතා පහසුය.
කළු සල්ලි වැඩියෙන්ම තිබෙන්නේ දුප්පත් රටවලද?
නීතිමය රාමුව එතරම් ශක්තිමත් නොමැති රටවල කළු සල්ලි රැස් වීම ඉතා තදින් සිදු වේ. විශේෂයෙන් දුප්පත් රටවල මෙම තත්ත්වය වැඩි වශයෙන් දැකිය හැක. නමුත් ඉතා දියුණු යැයි පැවසෙන රටවලද කළු සල්ලි ඉපැයීම සිදුවේ. ඕනෑම රටක කළු සල්ලි වෙනුවෙන් ඇති නීතිමය දැල ඉතා ශක්තිමත් නම්, කළු සල්ලි උපයන්නන් අල්ලාගත හැකි මෙන්ම, කළු සල්ලි යන්නද තුරන් කළ හැකිය. ඇතැම් රටවල නීතිමය රාමුව තද වුවද, නීතිය ක්‍රියාත්මක නොවීමේ හිස්තැන් තුළද කළු සල්ලි ඉපැයීම සිදුවේ. ලංකාව තුළද කළු සල්ලි ගනුදෙනු සඳහා නීතිය ක්‍රියාත්මක නොවන බව පැවසිය නොහැක. ඇතැම් බොහෝ අවස්ථාවලදී මීට විරුද්ධව නීතිය දැඩිව ක්‍රියාත්මක වුණු අවස්ථාද දැකිය හැකි අතර, ඇතැම් අවස්ථාවල රජයන්ද ඒ පිළිබඳ දැනගෙන නීති ක්‍රියාත්මක නොකර පැහැර හැරි අවස්ථාද දැකිය හැක.
