බෙලිඅත්ත, විල්අද්දර ඓතිහාසික පුරාණ විහාරස්ථානයේ පිළිම වහන්සේලා හා බිතුසිතුවම් මේ වන විට විනාශ වීමේ අවදානමකට ලක්ව තිබේ.

ʻʻධාතුන් වහන්සේලා ප්‍රදර්ශනය තැන තැන කඩ සල්පිල් ගාණට වැටිලා” යැයි අස්ගිරි අනුනායක ආනමඩුවේ ධම්මදස්සි නා හිමියෝ පැවසූහ.

සමස්ත ලෝකවාසී බෞද්ධ ප්‍රජාවගේ උතුම් දිනයක් ලෙස වෙසක් පොහොය හැඳින්විය හැකිය. වෙසක් පුර පසළොස්වක පොහොය දිනය බෞද්ධ ජනතාවට අතිශයින්ම ශ්‍රේෂ්ඨ දිනයකි. බෝධි සත්ත්වයන් වහන්සේගේ ඉපදීම, සිද්ධාර්ථ කුමාරයා බුදු වීම, බුදුරජාණන් වහන්සේගේ පරිනිර්වාණය යන ත්‍රිවිධ අවස්ථාවන් මෙම දිනයේ සිදුවීම එයට හේතුවය. මේ හේතුවෙන් බෞද්ධයාගේ සැබෑ අවුරුද්ද වෙසක් උත්සවය ලෙස හැඳින්විය හැකිය. එබැවින් වෙසක් උත්සවය ගෞරවාන්විතව සැමරීම වැදගත්ය.

වෙසක් පුන් පොහෝ දිනයන්හි දිවයින පුරා පැවැත්වෙන වෙසක් කලාප අතරින් ප්‍රමුඛතාවක් කොළඹ හුණුපිටිය ගංඟාරාම විහාරස්ථානය මූලික කරගනින් පැවැත්වෙන බුද්ධ රශ්මි වෙසක් කලාපයට හිමිවෙයි. රජයේ අනුග්‍රහය යටතේ පැවැත්වෙන වෙසක් කලාපයට සමගාමීව පාකිස්තානයේ තක්ෂිලා නුවර හා ඉන්දියාවේ සාරාණාත් නුවර වැඩවෙසෙන සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේලා මහ ජන ගෞරවය සදහා තැන්පත්කර ඇත.

අග්‍රාමාත්‍ය කාර්යාලය සහ හුණුපිටිය ගංගාරාම විහාරස්ථානය විසින් සංවිධානය කරන බුද්ධ රශ්මි වෙසක් කළාපයේදී ඉන්දියාවේ සාරානාත්හි වරනාසි නුවර වැඩසිටින ශ්‍රී සර්වඥ ධාතූන් මෙන්ම පාකිස්ථානයේ තක්‍ෂිලා කෞතුකාගාරයේ තැන්පත් කර ඇති ශ්‍රී සර්වඥ ධාතූන්වහන්සේලා ද අරලියගහ මන්දිරයේ තැන්පත් කෙරෙන බව අග්‍රාමාත්‍ය කාර්යාලය නිවේදනය කරයි.

ශ්‍රී සම්බුදු තෙමඟුල සිහි කරමින් පැවැත්වෙන වෙසක් පුණ්‍ය මහෝත්සවය වෙනුවෙන් මෙම මස 26 දා සිට මැයි 02 දා දක්වා ’’වෙසක් සතිය’’ ලෙස රජය මගින් ප්‍රකාශයට පත්කර තිබේ.

බුදුගල රජමහ විහාරයේ ඉදි කළ දෙතිස් රියන් වරද මුද්‍රාව නිරූපිත හිටි බුද්ධ ප්‍රතිමා වහන්සේගේ ධාතු තැන්පත් කිරීම මෙම මස (26දා) පෙ.ව. 10.03 ට යෙදෙන සුබ මොහොතින් අමරපුර සිරි සද්ධම්මවංශ මහා නිකායේ රාස්සගල විහාර පාර්ශ්වයේ අතිගරු මහානායක කරගොඩ උයන්ගොඩ මෛත්‍රී මූර්ති නාහිමියන් විසින් නිරාවරණය කිරීමට කටයුතු යොදා තිබේ.

ඉන්දීය ජාතික කෞතුකාගාරය සතුව පවතින බුදු රජාණන් වහන්සේගේ සර්වඥ ධාතු ශ්‍රී ලංකාව වෙත වැඩමවීම සඳහා ශ්‍රී ලංකා රජය කළ ඉල්ලීමක් ඉන්දීය ජාතික කෞතුගාරය විසින් ප්‍රතික්ෂේප කර ඇති බව ඉන්දීය මාධ්‍ය වාර්තා කරයි.

ප්‍රමිතියෙන් තොර අටපිරිකර සහ බෞද්ධ කොඩි අලෙවි කරන්නන්ට එරෙහිව නීති මගින් කටයුතු කරන බවත්, මේ පිළිබඳ සොයා බැලීමට වැටලීම් සිදුකරන බවත් පාරිභෝගික කටයුතු අධිකාරිය සඳහන් කරයි.

පළමු නිදහස් සටනින් පසුව ඌවේ විහාරස්ථානවල වැඩ සිටි හිමිවරුන් දිවයිනේ සතර දෙසට විසිරී යෑම නිසා බෞද්ධ ජනතාවට ආගමික වතාවත් ඉටුකර ගැනීමේ ගැටලු මතුව තිබූ අවස්ථාවක ඌවපරණගම, මැදවෙල, ගම්මානයේ ඉපිද පිට පළාතක මහණදම් පුරමින් සිටි දෙලුම්ගහවත්තේ ගුණරතන හිමියන් තම උපන් ගමේ ආවාස ගෙයකින් 1831දී ආරම්භ කළ ජිනජෝතිකාරාම පුරාණ මූල මහා විහාරස්ථානය තුළින් වසර 187 කාලය පුරා සිදුවන ආගමික, සමාජීය සේවාවන් අතිවිශාලය. වැලිමඩ නගරයේ සිට

ඌව පරණගම උළුගල රජමහ විහාරය මේ වන විට විනාශ වී යෑමේ අවදානමකට ලක්ව තිබේ. වළගම්බා රජු විසින් ඉදි කළ බවට පැවසෙන මෙම විහාරස්ථානයේ ඇති වසර සිය ගණනක් පැරණි ආවාසයෙහි වහලය, බිත්ති දිරාපත්ව කඩාවැටීමට ආසන්නව පවතී. මේ අතර එහි තිබෙන පෞරාණික කැටයම් යෙදූ දොර ජනෙල් හා ලෙන් විහාරයේ තිබෙන මහනුවර යුගයට අයත් චිත්‍ර හා මූර්ති විනාශයට පත්ව ඇත.

බදුල්ල වෙහෙරගොඩ ගම්මානයේ ඉදිකෙරෙන වෙහෙරගොඩ චෛත්‍ය රාජයාගේ වැඩ අවසන් කිරීමට මීගහවෙල වෙහෙරගොඩ ශ්‍රී බෝධිරාජාරාම විහාරස්ථානයේ තරුණ බෞද්ධ සමිතිය පරිත්‍යාගශීලීන්ගේ ආධාර උපකාර බලාපොරොත්තු වෙයි. මේ පිළිබඳ අදහස් දැක්වූ ශ්‍රී බෝධිරාජාරාම විහාරස්ථානයේ විහාරාධිපති පූජ්‍ය පුස්සලකන්දේ සේනානන්ද හිමියෝ මෙසේ පැවසූහ.

දමන ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාසයේ පිහිටා ඇති එක්ගල්ඔය ආලෝක රජමහ විහාරස්ථානයේ අඩුපාඩු රැසක් ඇති බව එහි විහාරාධිපති කොටාගොඩ ගුණානන්ද හිමියන් සහ විහාරස්ථානයේ දායකයෝ පවසති.

කන්දේගෙදර දේවානන්ද හිමියන් විසින් 1910 වර්ෂයේදී කටුමැටිවලින් ඉදිකරන ලද ආවාස ගෙය අද වනවිට සියලු විහාරාංගවලින් සපිරි මල්පොත නිග්‍රෝධාරාමය ලෙසින් හඳුන්වන අතර, එය ඌව පළාතේ විහාරස්ථානයක ඇති එකම කෞතුකාගාරයද පවත්වාගෙන යනු ලබමින් සමාජයේ මෙන්ම අාධ්‍යාත්මික දියුණුවද ලබාදෙන්නාවූ පින් බිමකි.

කොළඹ සම්බෝධී විහාරාධිපති, බෞද්ධයා නාළිකාවේ නිර්මාතෘ අපවත් වී වදාළ පූජ්‍ය දරණාගම කුසලධම්ම හිමියන්ගේ ආදාහන පූජෝත්සවය බ්‍රහස්තින්දා සිදුකිරීමට නියමිතය.

කන්දේමැදගම නිකසලානුවර පිහිටි ඓතිහාසික මහාගිරි චේතියාරාම රජමහා විහාරය වගකිවයුත්තන්ගේ නිසි අවධානය යොමු නොවීම හේතුවෙන් මේ වන විට වල්වැදී අභාවයට යමින් පවතී.

පෞරාණික හා කලාත්මක වශයෙන් මෙරට දැනට ශේෂව පවතින බෝධිඝරවලින් එකක් ලෙස නිල්ලක්ගම බෝධිඝරය පෙන්වා දිය හැකිය. කුරුණෑගල දිස්ත්‍රික්කයට අයත් ඇහැටුවැව ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාසයේ හෙට්ටිගමවැව ආසන්නයේ එය පිහිටා තිබේ. හෙළ ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයේ මිල කළ නොහැකි දායාදයක් ලෙස මෙම බෝධිඝරය හඳුන්වා දිය හැකිය.

කුරුණෑගල දිස්ත්‍රික්කයේ ඓතිහාසික වටිනාකමකින් යුත් ගල්ගමුවට නුදුරුව ඇති රැස්වෙහෙර ඓතිහාසික පුරාණ විහාර ස්ථානයේ ඇති පැරණි සත් පිළිම විහාර මන්දිරයේ සහ මහ විහාර මන්දිරයේ ඇති මහනුවර යුගයට සම්බන්ධ ඉතා වටිනාකමකින් යුත් චිත්‍ර සහ බුදු පිළිම මේ වනවිට අපැහැදිලි වෙමින් සහ මැකීයමින් පවතින බවට වාර්තාවේ.

දකුණුලක ගිරුවා පත්තුවේ හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයට අයත් බෙලිඅත්ත, කහවත්ත ප්‍රදේශයේ පිහිටා ඇති ඓතිහාසික වටිනාකමකින් යුත් කහවත්ත පුරාණ රජමහා විහාරය කෙරෙහි මෙතෙක් පුරාවිද්‍යා බලධාරීන්ගේ අවධානය යොමු නොවීම නිසා එහි මතුව ඇති නටඹුන් අද වනවිට දිනෙන් දින කැලෑවට ගොස් විනාශ වෙමින් පවතින බව එහි විහාරාධිපති පූජ්‍ය වටරක්ගොඩ ඤාණසිරි හිමියෝ පවසති.