රුහුණේ පුංචි කතරගම නොහොත් ඓතිහාසික ගැටබරු රජමහා විහාරය

ජාතික, ආගමික, සංස්කෘතික මංගල්‍යයක් ලෙස සාම්ප්‍රදායානුකූලව වසර 60ක පමණ කාලයක සිට පවත්වා ගෙන එන ඵෙතිහාසික ගැටබරු රාජමහා විහාරයේ ඇසළ මහා පෙරහර මංගල්‍යය හා එහි උත්සව කටයුතු මෙවරත් උත්කර්ෂවත් ලෙස සැප්තැම්බර් මස 01 වැනිදා සිට 06 වැනිදා දක්වා පැවැත්වීමට කටයුතු යොදා ඇත.

එම උත්සව කටයුතු පිළිබඳ හා එම විහාරස්ථානයේ ඵෙතිහාසික තොරතුරුද ඇතුළත් කරමින් මෙම ලිපිය සකස් කෙරිණි.

රුහුණේ පුංචි කතරගම යන විරුදාවලිය ලත් කොටපොළ ඵෙතිහාසික ගැටබරු රාජමහා විහාරය සහ බටහිර රජ්ජුරු බණ්ඩාර මහා දේවාලය

දක්ෂිණ ලංකාවේ, මාතර දිසාවේ, මොරවක් කෝරළයේ කොටපොළ පිහිටි සිසිල් තෙත් බවින් යුත් සුන්දර වනපෙතින් ගැවසීගත් ගැටබරු රාජමහා විහාරස්ථානය අනුරාධපුර යුගයේ වළගම්බා රජ සමය දක්වා ඈතට දිවෙන ඉතිහාසයට නෑකම් කියන පුණ්‍යභූමියකි.

මාතර දිස්ත්‍රික්කයේ කොටපොළ ප්‍රාදේශීය ලේකම් බලප්‍රදේශයේ ගාල්ල - දෙනියාය ප්‍රධාන මාර්ගයේ 45 – 47 සැතපුම් කණු අතර පිහිටි මුහුදු මට්ටමින් අඩි 1500ක් පමණ උස් වූ සුප්‍රසිද්ධ ගැටබරු කන්ද මුදුනේ මෙම පුණ්‍යභූමිය පිහිටා ඇත. අඩි 30ක් පමණ වූ ගිරිලෙන තුළ දිගින් දහඅට රියන් සැතපෙන බුද්ධ ප්‍රතිමා වහන්සේ පිහිටා ඇති අතර, මෙම විහාරයේ එක් පසකින් රජ්ජුරු බණ්ඩාර මහා දේවාලයද, අනෙක් පසින් විෂ්ණු කතරගම මහා දේවාලයද පිහිටා ඇත.

බෞද්ධ අබෞද්ධ සැමගේ දීර්ඝ කාලීන ගෞරවයට පාත්‍ර වූ මෙම විහාරස්ථානය වළගම්බා රජතුමා විසින් කරවන ලද බවට මුඛ පරම්පරාගතය. සතුරු ආක්‍රමණවලට මුහුණ දුන් රජතුමා අනුරාධපුරයෙන් පලාවිත් රුහුණේ විවිධ ස්ථානවල සැඟවී සිටිමින් සේනා සංවිධානය කළ බවත්, මේ කාලය තුළ ගැටබරු රාජමහා විහාරය පිහිටි ස්ථානයේ වාසය කළ බවද ජනප්‍රවාදයේ පැවසේ.

බලගතු හාස්කම්වලින් සපිරුණු රුහුණේ 'පුංචි කතරගම'

රුහුණේ 'පුංචි කතරගම' යන විරුදාවලිය ලත් මේ දේවාලයේ බලගතුකම නොදන්නා කෙනෙකු දකුණු පළාතේ නොමැති තරම්ය. නිවසක දානයක්, පිරිතක්, පිංකමක්, උත්සවයක් ආදී කිසියම් සුබ කටයුත්තක් පවත්වන්නේද ඊට පෙර ගැටබරු දේවාලය වෙත ගොස් පඬුරු ගැටගසා බස්නාහිර රජ්ජුරු බණ්ඩාර දෙවියන්ගෙන් ආශීර්වාද ලබාගැනීම මේ ප්‍රදේශයේ ජනතාවගේ සාමාන්‍ය සිරිතකි.

එමෙන්ම මෙම ප්‍රදේශය තුළ යම්කිසි සොරකමක්, මංකොල්ලයක්, අපරාධයක් ආදී ඕනෑම අකටයුත්තකදී ද ජනතාව පිහිට පතා එන්නේ ගැටබරු දේවාලයටය. ඒ වැරදි කළ උන්ට නිසි දඬුවම් ලබාදීමට රජ්ජුරු බණ්ඩාර දෙවියන් කටයුතු කරන බවට ඔවුන් තුළ තිබෙන විශ්වාසය හේතුවෙනි. එම නිසා පළිගැසීම, අවලාද කිරීම, වස් කවි කීම හා පොල් ගැසීම මෙම දේවාල භූමියේ අලුත් දෙයක් නොවේ.

මහාවංශයේ සඳහන් පරිදි වළගම්බා රජු සතුරු ආක්‍රමණිකයන්ගෙන් මිදීමට සැඟවී සිටි රුහුණේ කඳු ශිඛර මත ඉදිකළ ලෙන් විහාරයක් ලෙසද මෙම ස්ථානය හැඳින්වේ. ගැටබරුව සමගම රුවන්කන්ද, එළමල්දෙණිය, ඌරුමුත්ත හා සිත්තම්ගල්ලෙන ආදී සිද්ධස්ථානද එම යුගයේ බිහි වූ බවටද විශ්වාසයක් පවතී.

කන්ද උඩරට රාජවංශයේ බණ්ඩාර සම්භවයෙන් පැවැත ආ බණ්ඩාරවරුන් ප්‍රාදේශීය උපරාජ්‍යයන් බවට පත්වීමේදී බස්නාහිර ඉසව්වේ ප්‍රදේශ රැසකට අධිපතිව සිට මරණයෙන් පසු 'රජ්ජුරු බණ්ඩාර' නමින් දේවත්වයට පත්ව ඇතැයිද තවත් ජනප්‍රවාදයක සඳහන් වේ.

ගැටබරු දේවාලය සොයාගැනීම

දුකට මෙන්ම සැපතටද සිටින ගැටබරු දේවාලය සොයා ගැනීම පිළිබඳ ඇත්තේ අපූරු කතන්දරයකි. ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1834 දී කොටපොළ, කෙසෙල් කොරටුවේ ගෙදර පදිංචිව සිටි එළියස් හාමි නමැති දඩයක්කරු සතුන් දඩයම් කිරීමට ගැටබරු කන්දට ගොස් ඇත.

එවිට ඉදිරියට පැමිණි ගෝනෙකු ආපසු හැරී දුව ගොස් තිබෙන අතර ඌ නතර වී ඇත්තේ ගල් ලෙනකය. ඒ පසුපස දිවගිය දඩයක්කරුට දැකගත හැකි වූයේ ගල් ලෙනෙහි වැඩසිටින දහඅට රියන් බුදු පිළිම වහන්සේ නමයි.

එම සිද්ධිය ගම පුරා පැතිර යෑමත් සමග මොරවක, කොස්නිල්ගොඩ පදිංචි විදානපතිරණ කැටගොඩ උපාසක මහතා ගම්වාසීන්ගේද ආධාර උපකාර ඇතිව එම ස්ථානයේ තාවකාලික සංඝාවාසයක් ඉදිකර 1834 වසරේදී හිමිනමක් එහි නතර කර ඇත.

ඒ අනුව ගැටබරු රාජමහා විහාරස්ථ විහාරාධිපති පරම්පරාවේ ප්‍රථම විහාරාධිපති හිමියන් වන්නේ වීරසිංහ කන්දේ සුමංගල නාහිමියන් වහන්සේය. මෙම පූජාභූමියේ වර්තමාන දියුණුවේ පුරෝගාමියා ලෙස විහාරාධිපති ධර්මකීර්ති ශ්‍රී රතනපාල දක්ෂිණ ලංකාවේ ද්විතීය සංඝනායක ශාස්ත්‍රවේදී පණ්ඩිත බෙරලපනාතර චන්දවිමල නාහිමියෝ කටයුතු කරති.

ජෛව විවිධත්වයෙන් පිරි ගැටබරු විහාර කඳු මුදුන 

ගැටබරු විහාර කඳු මුදුන ජෛව විවිධත්ව ආදර්ශයක් ලෙස පෙන්වා දිය හැකිය. මෙහි විහාර සංවර්ධන කටයුතු සිදුකරනුයේ ස්වාහාවික පරිසරයට කිසිදු හානියක් සිදුනොවෙන ආකාරයකටය. මෙහි ශාක වර්ග සිය ගණනක් මෙන්ම සත්ත්ව විශේෂ ගණනාවක්ම ජීවත් වෙති. ගෝනා, ඕළුමුවා, මීමින්නා, වළිකුකුළන්, වඳුරන්, රිලවුන් මෙන්ම උරග සතුන් සහ කුරුලු වර්ග ගණනාවක්ද මෙහිදී දැකගත හැකිය. 

අසීරු වූ කඳු මුදුන මත පිහිටි ගල් පර්වතය තුළ ලෙනක් විහාර සහ දේව මන්දිරය පිහිටා ඇත. යාතුකර්ම ශාලාව, දක්ෂිණ වාහල්කඩ, වැඩහිඳින මාළිගය, බෝධීන් වහන්සේ, ගණ්ඨාර කුලුන, චෛත්‍ය රාජයාණන් වහන්සේ මෙන්ම ධාතු මන්දිරය මෙම පරිසරය තුළ නිර්මාණය වී තිබෙනු දැකිය හැකිය.

61 වැනි පෙරහර මහා මංගල්‍යය සැප්තැම්බර් මස 01 වැනිදා සිට 06 වැනිදා දක්වා 

1956 වසරේදී ප්‍රථම ගැටබරු පෙරහර වීථි සංචාරය වූ අතර, අද වනවිට මෙම පෙරහර මංගල්‍යය රජය පිළිගත් පුණ්‍යායතනයක් හා ප්‍රසිද්ධ වන්දනා ගමන් ආඥා පනත යටතේ රජය පිළිගත් ප්‍රසිද්ධ පෙරහරක් ලෙස ගැසට් නිවේදනයකින් ප්‍රකාශයට පත් කර ඇත.

ඓතිහාසික ගැටබරු රාජමහා විහාර බටහිර රජ්ජුරු බණ්ඩාර දේවාලයේ 61 වැනි මංගල්‍යය ලබන සැප්තැම්බර් මස 01 වැනිදා සිට 06 වැනිදා දක්වා පැවැත්වීමට කටයුතු සංවිධානය කර ඇත. විශේෂයෙන්ම බටහිර රජ්ජුරු බණ්ඩාර දෙවියන්ගේ ආශීර්වාදය ලබාගැනීමට දිවයිනේ විවිධ ප්‍රදේශවලින් ලක්ෂ සංඛ්‍යාත බැතිමතුන් පිරිසක් මෙම කාලසීමාවේදී මොරවක කෝරළයට පැමිණීමට නියමිතය.

මෙවර රන්දෝලි මහා පෙරහර සැප්තැම්බර් 05 වැනිදා ගැටබරු රාජමහා විහාරස්ථානයෙන් ආරම්භ වී ප්‍රධාන වීථියේ වීථි සංචාරය කිරීමට නියමිතය. පහතරට හා සබරගමු සංස්කෘතිකාංග රැසකින් මෙවර පෙරහර මංගල්‍යය අලංකාර කිරීමට සැලසුම් කර ඇති අතර, එහි බස්නායක නිලමේවරයා ලෙස කිංස්ලි ලියනගේ මහතා කටයුතු කරයි.

මෙවර උත්සවයේ දේව තොවිලය සැප්තැම්බර් මස 05 හා 06 යන දෙදින උඩමළුවේදී පැවැත්වීමට නියමිත අතර, 06 වැනිදා අලුයම ගිනි පෑගීමටද නියමිතය. එදින දහවල් පැවැත්වෙන මහා දේව දානයෙන් අනතුරුව මෙවර ගැටබරු ඇසළ මහා මංගල්‍යය නිමාවට පත්වේ.

ඒ ආකාරයට මුළුමහත් මොරවක් කෝරළය පුරා බලය, තේජස විහිදුවන ගැටබරු රාජමහා විහාරය බටහිර රජ්ජුරු බණ්ඩාර දෙවියන්ගේ අනුහස් මෙපමණයි යැයි විස්තර කළ නොහැකිය. ඒ තරමටම දෙවියන් බලගතුය. හොඳට සිටියොත් රජ්ජුරු බණ්ඩාර දෙවියන් ආශීර්වාද කරන අතර, නරකට සිටියොත් දඬුවමක් මිස සමාවක් ලබා නොදෙයි. ඒ ගැටබරු දෙවියන් යුක්තිය ඉටුකරන අයුරුය.

මෙවර පැවැත්වෙන මෙම උත්සවය පිළිබඳ අදහස් දැක්වූ ගැටබරු රාජමහා විහාර කෘත්‍යාධිකාරී, ගැටබරු උත්සව සංවිධාන කමිටුවේ ලේකම් ආචාර්ය කිරින්දේ ආනන්ද හිමියෝ,

''මෙම විහාරස්ථානයේ පැවැත්වෙන 61 වැනි ඇසළ මහා පෙරහර මංගල්‍යය මාතර දිස්ත්‍රික් පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී අග්‍රාමාත්‍ය කාර්යමණ්ඩල ප්‍රධානී, දක්ෂිණ සංවර්ධන, නීතිය හා සාමය පිළිබඳ අමාත්‍ය සාගල රත්නායක මහතා‍ගේ ප්‍රධානත්වයෙන් මෙවරත් උත්කර්ෂවත් අන්දමින් පැවැත්වීමට කටයුතු සූදානම් කරලා තියෙනවා.

මම මේ ස්ථානයට එන බැතිමතුන්ගෙන් මා ඉල්ලා සිටින්නේ මේ සියල්ලක් සිදුකරනු ලබන්නේ බුදුන් වහන්සේ කෙරෙහි ඇති ගෞරවයත්, ගැටබරු දෙවිඳුන් කෙරෙහි ඇති භක්තිය සහ විශ්වාසයත් මුල් කරගෙන. ඒ නිසා මෙම පූජනීය ස්ථානයට එන කොට අඳින ඇඳුම්පැලඳුම්, පිරිසුදුකම ගැන සැලකිලිමත් වෙලා එන්න ඕන.

විශේෂයෙන්ම මේ උත්සව සමයේ පොලිතින් වැනි පරිසරයට අහිතකර දේවල් රැගෙන එන්න එපා. සුදු ඇඳුමෙන් සැරසිලා ඉතාමත් විනීතව එන්න කියලා මම මෙහි එන සියලුම බැතිමතුන්ගෙන් ඉල්ලා සිටිනවා'' යැයි පැවසූහ.

ඡායාරූප සහ සටහන - හම්බන්තොට - රෝහණ ආරියරත්න